İki-Partili Sitemler ile Çok- Partili Sistemler UK ve Almanya Örneği
Farklı parti sistemleri birbirinden ayırt etmenin en önemli yolu iktidar için birbiriyle yarışan Partilerin sayısıdır. Tek partili sistem, çift-iki partili sistem, çok partili sistem deyince aklımızda çağrışımlar yapan parti sistemlerinden ikisini ele alıp hali hazırda bu sistemlere sahip olan 2 ülkeyi ve bu parti sistemlerini karşılaştırmalı olarak ele alacağız. Bizler bu çalışmamızda İki Partili sisteme sahip olan Birleşik Krallığı ve Çok Partili sisteme sahip olan Almanya’yı kısaca inceleyelim.
Ülkeleri de içine almadan parti sistemlerinin tanımına kısaca değinmekte fayda var. Belli sayıdaki ikincil partilerin de şansı olmasına rağmen özellikle iki partinin sivrilmesine İki partili sistem denir. İki partili sistemler gerçekte çok partili sistemin özelleşmiş bir türüdür. O ülkedeki mevcut partiler içerisinde, güçlü ve baskın bir biçimde iki büyük partinin siyasal yaşama egemen olmasıdır.
Bazı araştırmacılar bunu da kendi içinde ikiye ayırıyor; Saf iki partili sistem ve Destekli iki partili sistem. Fakat biz bunları fazla üstelemeyeceğiz. Kanada, Avusturalya ve Yeni Zelanda bu tanıma uysa da Britanya ve ABD iki partili sisteme en bariz örnek olarak gösterilebilir.
Çok Partili Sistem, ikiden çok partinin siyasal yaşamda etkin ve etkili olması, ancak hiçbirinin İktidarı sürekli olarak elinde tutamıyor oluşudur. Bu da kendi içinde üçe ayrılır; Ilımlı Çok Parti Sistemi, Aşırı Çok Parti Sistemi ve Baskın (Hâkim) Parti Sistemi. Kara Avrupa’sı ülkelerindeki Demokrasilerin çoğu bu sistemle işlemektedir.
İki Partili Sistem UK örneğine gelecek olursak; İngiltere’nin seçim sistemi dar bölge ve çoğunluk esasına göre düzenlenmiştir. Bu ne şimdi diyebilirsiniz. Şu demek; dar bölge sistemi, ülkenin Parlamentodaki sandalye sayısı kadar bölgeye bölünmesi ve her bölgeden bir adayın seçilmesi esasına dayanan seçim sistemidir. İşte tüm bu bölgelerden lider iki parti çıkar. Genelde de İşçi Partisi ve Muhafazakâr Parti olur. İkinci Dünya savaşından sonra Muhafazakâr Partinin 13 yıllık yönetimi söz konusudur. Fakat ikinci parti olan İşçi Partisi de muhalefet ile halkı temsil eder. Bu ikili sistem halkın çoğunu temsil ettiği için İngiltere tarafından en uygun sistem olarak kabul edile gelmiştir. İki partinin olması farklı sesleri yönetimde susturduğu için karar verme sürecinin kolay olduğu söylenir. Farklı Politikalar ile bir kanadın güçlenmesi tek partili hükümet olasılığına da doğurur. Az dile getirdiğimiz Muhafazakârların 13 yıllık yönetimi gibi.
Çok Parti Sistemi ve Almanya Örneği; Almanya’da çoklu parti sistemi uygulanmaktadır. Bu sistem de kendi arasında ikiye ayrılır: İki Kutuplu Çok Parti Sistemi: Partiler bir merkez üzerine yoğunlaşırlar. Kutuplaşma söz konusu değildir. Diğeri ise aşırı (Çok Kutuplu)
Çok Parti Sistemi:
Anlaşmazlıklar ve ideolojik farklılıklar çoktur. Rejim ancak koalisyonla sağlanır. Almanya aslında 1990’lara kadar iki buçuklu parti olarak görülmektedir. CDU (Hıristiyan Demokrat Partisi) ve SDP (Almanya Sosyal Demokrat Parti) partileri en yüksek oyu alan partilerdi. Ama sonradan eklenen Hür Demokrat Parti ile koalisyon kurmaya zorlanmışlardı. Bu tarz girişim ve oyunculardan dolayı sistem istikrarsız bir şekildedir. Bunu iki partili sistemle karşılaştırdığımızda bir partinin iktidar olması ikili sistemde daha kolaydır. Bu istikrarsızlığı ortadan kaldırır fakat tek parti hükümeti riskini taşımaktadır. Hatta bazen çok partili sistemde küçük partiler koalisyon yoluyla iktidar şansını elde edebilirler. Çok Partili sistemlerde hükümet içinde iç denetimler, dengelenmeler yaratması, uzlaşma ve Anlaşma yaratması açısında güçlü bir sistemdir. Bu sistem bütün görüş, fikir ve çatışan çıkarları
Hesaba katma zorunluluğu getirdiğinden katılımcılığı daha üst düzeydedir. Bundandır ki Almanya’daki Hür Demokratlar CDU ve SDP üzerinde ılımlı bir etki bırakmıştır. Aynı şekilde SDP-yeşiller partisi birleşmesini de gündeme getirmiştir. Bunlar iki partili sisteme göre çok partili sistemde katılımcı bir Hükümet imkânı sunduğundan daha demokrat görünmektedir.
Çok Partili sistemin en çok eleştirildiği konu koalisyon kurmanın zorluğu ve tehlikesi meselesidir. Bazen hükümet kurma işi aylar bile alabiliyor. Yani koalisyon kurulma zorunluluğu geldiğinde anlaşma ve uyum sorunun baş göstermesi bu sistemi iki partili sisteme göre dezavantajlı kılar. Bu durum Ülkede illaki kutuplaşmanın çok başlılığın olduğunu göstermez. Örneğin; Merkel’in 4 Kez üst üste başkan seçilmesi ve partisinin en fazla milletvekilini çıkarması bizlere ülkede aşırı düzeyde kutuplaşmanın olmadığını gösterir.
İngiltere örneğinde olduğu gibi İki partili sistemler iki ana parti, seçimi alternatif ve rakip Hükümetler arasında tercih yetisine sahiptir. Halkın farklı yönelimlere girmesini ve çok sayıda grubu ortadan kaldırır. Seçmenlerin seçtiği bir parti koalisyonla ve diğer grupları ikna ile uğraşmaz bu da bir önceki paragrafta bahsettiğimiz Hükümet kurma sürecini minimuma indirir. Ayrıca iki partili sistemler İktidar ve muhalefet arasında süregelen rekabete dayanan güçlü ve halka karşı sorumlu hükümeti kurduğundan yüceltilir. İki parti de halk arzında dibe kadar ulaşması gerekir ki liderliği elde etsin. Yine bu sistem rekabete dayalı bir politika gütmektedir. Bu rekabet ve güç gösterileri olumsuz durumları da doğurur. Aralarındaki muazzam rekabet bazen partileri yoldan çıkarıp seçim vaatlerinde yüksek Kamu harcamalar yapmalarına neden olabilir. Bu durum da sistemi biraz zayıf gösterir. Sistemin bir diğer zayıf yanı da seçimsel ve ideolojik seçimlere uyguladıkları sınırlamalardır.
KAYNAK
Andrew Heywood, Siyaset
Https://tr.wikipedia.org/wiki/Siyasi_parti_sistemi
Büyük, Tuncay Partiler ve Parti Sistemleri Ders Notu